SCHRAPPEN IS SCHRIJVEN

[ intromuziek klinkt ]
- Hier zijn we, beste luisteraars van De Fictieve Podcast. We zijn op bezoek bij het huisje op de hei van Simon en Albertine.
- Welkom! Zullen we naar binnen gaan?
- Graag!

[ gestommel ]
- O, dit is prachtig! Voor de luisteraars van De Fictieve Podcast: ik heb beloofd om geen foto's te maken maar het hutje ziet er van binnen prachtig uit. Wat charmant! Wat een details! Overal staan de karakteristieke sculpturen van Albertine. Zelfs de klok boven het schouwtje is hier een kunstwerk. De muren zijn beige en blauw, de ramen kijken aan drie kanten uit op grote heidevelden. En zoveel katten. Ik ga zitten en…. oh, piepschuim stoelen! Maar wat zit het prettig!
- Albertine kan alles maken.
- Ik merk het.
- Hier is de thee.
- Dank je wel.
[ korte pauze ]
- We zijn hier voor Simon en zijn schrapproject. We gaan hem uithoren over de hoe en waarom van het verhaal.
[ stilte ]
- Laten we beginnen met het begin. Dat was de roman Geflambeerde waarheden als ik mij niet vergis?
- Inderdaad, Mark-Wouter.
- Had je die geleend, gekocht?
- Gekocht. Al die lovende recensies. Ik was nieuwsgierig. Want meestal stellen de romans me teleur. Maar deze schrijfstijl zou het helemaal zijn. Toch verveelde ik me al op de eerste bladzijde.
- En toen?
- Ik begon alle overbodige zinnen eruit te halen. Ik schrapte en schrapte en had een week later een kort verhaal over van 12 bladzijden, in plaats van de roman van 350 bladzijden.
- En je stuurde dat exemplaar terug naar de uitgeverij, uitgeverij Fier & Minzaam. Waarom?
- Ik wilde ze erop wijzen dat het boek beter een mooi kort verhaal had kunnen zijn.
- Wat gebeurde er toen?
- Oh, niets. Niemand belde of schreef terug. Maar er was iets aangeboord in mij. Ik kocht nog wat nieuwe succesvolle romans en kon in gedachten al niet wachten om te gaan schrappen.
- Toen kwam dit hutje.
- Ja, Albertine zag dat ik mijn roeping had gevonden en verraste me met dit hutje. En we trokken er die dag meteen in. Ik heb de stad - we woonden in Arnhem - nooit gemist. Ik kon ook eindelijk stoppen met de hondenuitlaatdienst want dit hutje - een tiny house - was veel goedkoper. En ik heb ook ruimte voor ontspanning. Want schrappen is zwaar werk hè. Zinnen moeten op mooie manier bij elkaar passen, en fysiek, want je moet ook de hele tijd krassen in zo'n boek natuurlijk. Neem een slok thee.
- Is dat een roman?
- Neem een slokje van je verse bramenthee.
- Ah! Luisteraars, ik neem even een flinke slok, dus vergeef me de slurp, want deze microfoon registreert alles zoals jullie weten. Wat een prettige, zoete, smakelijke thee is dit.
- Bramen zijn goed voor alle organen.
- Goed om te weten maar ga verder met je verhaal.
- Ja, ik stuurde de volgende gekraste boeken dus ook allemaal op naar de betreffende uitgevers. Nooit een reactie. Dat zou mij niet snel tegenhouden.
- Hoe doe je dat eigenlijk, dat schrappen.
- Ik begin zoals elke lezer op bladzijde 1. Ik lees zinnen die het verhaal niet voorwaarts laten gaan, zinnen met overbodige gedachtenspinsels van een karakter, zinnen die 'literair' willen zijn. Ik kras dat allemaal weg. Dan hou ik tussen de 1 en 20 pagina's over. En dat is meestal een aardig kort verhaal.
- Op een dag kreeg je wel een reactie.
- Inderdaad. Na een boek of twintig mailde uitgeverij Spanter mij dat ze wilden betalen voor redactiewerk. Maar, zeiden ze, er moet méér overeind blijven dan 8 bladzijden. 180 is het minimum. En ik zei, Albertine weet het nog goed, Hoezo meer? Je schrapt nou eenmaal tot het goed is. Ik kan niet halverwege stoppen en zeggen dat het klaar is. Ik hield zelfs een keer maar 5 zinnen over.
- Hij houdt niet zo van stoppen als hij iets leuks heeft gevonden.
- Dat is wederom Albertine, luisteraars. Hop, daar springt ineens een kat op mijn schoot.
- Lando. Broertje van Alexander III.
- Ah, leuk hoor. Vertel eens, Simon: heb je eigenlijk favoriete auteurs om te krassen?
- O nee. Die ken ik geen eens. Ik koop vaak dertig romans tegelijk in de stad. Ik vraag dan aan de verkoper om de namen van de auteurs op en in het boek af te plakken. Eerst keken ze me raar aan, nu kennen ze me.
[ korte pauze met getik van de klok, rinkelende kopjes, geslurp. mark-wouter schraapt keel ]
- De vraag die de meeste luisteraars hebben, Simon, is: hoe doe je het, waarom blijven deze bijvoorbeeld 8 bladzijden over?
- Dat kan ik niet zo goed uitleggen, Mark-Wouter. Ik heb vroeger uit bewondering veel zinnen overgeschreven. De auteurs van vroeger schreven met een vulpen of typemachine en schrapten daarna in hun manuscripten nog door tot al het taalonkruid was gewied. Die edele kunst is verdwenen. Mensen houden niet meer van schrappen, ze houden van iets maken.
- Is schrappen schrijven?
- Geen idee.
- Heb jij een roman waar anderen uit kunnen schrappen?
[ pauze ]
- Voor de luisteraars van De Fictieve Podcast: Simon en Albertine wierpen net een bedenkelijke blik naar elkaar.
- Ja, sorry Mark-Wouter, maar die opmerking krijg ik vaak. Ik heb nog nooit een roman geschreven en ik heb geen behoefte om dat te gaan doen. Ik zeg ook niet dat mensen dat wel of niet moeten doen. Maar als ze het wel doen: maak het dan zo schrapbestendig mogelijk.
- Ben je niet té kritisch?
- Ook die heb ik vaker gehoord. En dat ik gemeen zou zijn. Ik geloof niet dat ik te kritisch ben of te gemeen zou zijn. Ik ben alleen een liefhebber en kijk naar schrijfstijl.

- En op een dag begon de literaire verzamelaar Derk Nichels al jouw gekraste boeken op te kopen bij de uitgevers, die daar maar al graag van af wilden. Hij stelde daarna jouw geschrapte versie gratis beschikbaar op zijn website.
- Ik wist daar niets van.
- Ze werden massaal gedownload. Literaire bladen gingen erover schrijven. Het werd bij literaire meetings echt een ding. Als een boek bijvoorbeeld 10 bladzijden over had, ging dat een eigen leven leiden als ‘Dat boek had 10 Simons’. Of een uitdrukking als: 'Als het boek maar geen 3 Simons krijgt’. Je ging zelfs zien dat ze het als kwaliteitskeurmerk op de latere drukken van de romans zetten. Als het meer dan 1 Simon is, zetten ze het al op de cover.
[ kattengekrijs ]
- Sorry, Romanus en Leo II, die twee moeten elkaar altijd hebben.
- Snap jij dat sindsdien de boekenbranche behoorlijk zit te beven? Ze zijn doodsbang dat hun boeken eindigen met ‘een halve Simon’, zoals Topnagel van Hendrik de Reede overkwam. Een bestseller totdat jouw schrapversie verscheen.
- Nou, ik doe gewoon wat ik leuk vind. Het zou niet eens nodig zijn als schrijvers zelf beter leren schrappen. Dan halen ze een zin weg op 350 bladzijden en vinden ze dat al heel wat. De uitgevers verkopen ook veel liever een kloek boek van meer dan 300 bladzijden. 20 bladzijden heb je immers zo gelezen. En lezers wantrouwen korte verhalen. Het is heel raar. Biesheuvel, Tsjechov en Babel schreven korte verhalen en daar valt niets aan te schrappen. Daar kun je een les uit trekken. Daar...
[ geluid van kattengekrijs, vallende kopjes thee, en gebrul, daarna stilte ]
- Sorry hoor Mark-Wouter, Fabianus, Felix II en Theodorus stoeien graag en soms sneuvelt er een kopje thee.
- Geeft niet. Hebben auteurs nog van zich laten horen?
- Een keer kreeg ik een sportief briefje van Klaas Janman. Die gaf toe dat hij mijn versie beter vond dan zijn versie. Ik heb wel veel boze schrijvers op het antwoordapparaat staan. Wil je wat horen?
[ onverstaanbaar geluid van schreeuwende schrijvers ]
- Peter Peters ging wel het verste van allemaal.
- Ja, hij wilde mij hier neersteken met een scherpe ganzeveer. Maar struikelde over Paulus V, Julius III en Innocentius II. We hebben hem toen bij de kachel gezet en een beker warme melk gegeven. Best een aardige man.
- Hij heeft nooit meer een boek geschreven.
- Dat hoeft hij ook niet. Ik heb ook nooit een boek geschreven, en Albertine ook niet. Jij?
- Ik eh, ik ben ben doodsbang dat ik maar ‘3 Simons’ zou krijgen.
- Misschien moeten we ons vaker afvragen waarom we romans schrijven. Het zal uitsterven, daar ben ik van overtuigd. Op een gegeven moment zal niemand zich meer willen vervelen met die plichtmatige romans die 5 goede pagina’s uitsmeren over 300.
[ stilte ]
- Je lijkt te schrikken van je eigen woorden, Simon.
- Dat valt wel mee.
- Laatste vraag: waarom hebben jullie katten namen van pausen?
- We moeten een eindeloze bron hebben. We zitten nu op 31 katten. We kunnen nog wel even door.
- Vind je pausen soms net zo overschat als romanschrijvers?
- Ik zou er niets achter zoeken hoor.
- Je denkt het alleen.
[ stilte ]
- Luisteraars van De Fictieve Podcast, dit was mijn bezoek aan het geweldige hutje op de hei van Simon en Albertine. Volgende week bezoek ik voor mijn literaire podcast de streetartist Clever 453, die gedichten kerft in het ijs van Antarctica. Deel onze podcast met je vrienden!
[ outro ]

ZES KEER SEKS VOOR IK STERF

- Dag Bas!
- Dag Hans!
- Leuk dat je er bent!
- Leuk dat ik er mag zijn!

- Maar eigenlijk hoor je hier niet te zijn, toch?
[ korte stilte ]
- Eh, hoezo?
- Nou ja, je debuut... Zes keer seks voor ik sterf.
- Eh, ja?
- Je maakte het uit met je vriendin omdat je aan kanker zou overlijden en nog minstens 6 keer seks wilde hebben met andere vrouwen voor je stierf.
- Daar gaat het boek over, ja.
- En je zit hier nu.
[ stilte ]
- Dus je bent niet gestorven.
- Hmm nee, ik ben genezen.
- Ik vind dat twijfelachtig.
- Waarom?
- Het staat letterlijk in de titel.
- De artsen zeiden dat ik maar 4 maanden had.
- En zaten er naast met 8 jaar?
- Ze kunnen niet in de toekomst kijken, Hans.
- 80.000 exemplaren, Bas.
- Het boek maakte blijkbaar veel lezers gelukkig.
- Hmm.
- Ik schreef in hun eigen mensentaal.
- Dat zeg je altijd in interviews.
- Is dat erg?
- Dat niet. Wel dat iedereen het las met de emotionele gevoelens dat je het niet overleefd had. Dat was ontroerend en tranentrekkend. Dus waren ze sneller bereid om € 22,50 neer te tellen. Toen bleek na een jaar na publicatie dat je niet was gestorven. Dat was niet zo ontroerend meer. Het publiek ging er nog in mee ook, deelde jouw vreugde, want je schreef daarna nog 3 andere boeken die ook allemaal goed verkochten. Mijn beste D.: een open brief aan een meisje waar je als kind verliefd op was, waarin je openhartig vertelt over je onzekerheid als man en je jeugd: 77.000 exemplaren. Feurtreffelijk, een komische satire op je jeugd uit oud-Zuid met een explosief einde: 65.000 exemplaren. En Pijnboompit, een agressieve SF-roman over een punker die ineens in 2082 terecht komt en verandert in een conservatieve legerleider die punk gebruikt om oorlog te voeren: 50.000 exemplaren, En dan nog het boekenweekgeschenk van vorig jaar: Hersendood (portret van een muis). Over een hoofdpersoon die doorbreekt als schrijver, stopt en terugkeert naar zijn vroegere baan op kantoor, waar een muis zijn plek heeft ingenomen en hij met die muis filosofische gesprekken voert.
- Dat klopt allemaal.
- Waar was het excuus.
- Pardon?

- Vind je het zelf geen verlakkerij dan?
- Nee.
[ pakt boek op ]
- De titel zegt hier - en verbeter me als ik ernaast zit... [ nadrukkelijke stem] Zes keer seks voor ik sterf.
- Sorry, ik genas.
- O, maar dat was een geweldige titel!
- Wat?
- Voor je excuusboek.
[ stilte ]
- Dit gesprek begint pijnlijk te worden, Hans...
- Ik bedoel: je zegt in de titel dat je sterft. [ slaat op de cover ] Dat staat daar. Dood, onder de zoden, nooit meer een ander boek, dit is het! Het is een boek over jou zelf, autobiografisch, en dan sterf je uiteindelijk niet. Je sterft niet. Dat is toch raar. Vind je dat zelf niet? Mijn vader, toen hij zei dat hij ging sterven, stierf ook echt. Schreef geen roman, wilde geen zes keer seks voor hij stierf, stierf, patsboem, nou ja, niet helemaal patsboem, want hij had ook kanker.
- Daarom raakt het je zo.
- Nee, Bas, jouw psychologie van de koude grond is ook een ergernis, maar daar heb ik het nu even niet over. ik vind het gewoon raar. Zeggen dat je sterft en dan niet sterven is als zeggen dat je een documentaire over muggen gaat maken en je maakt vervolgens een horrorfilm over Finnen die opgesloten zitten in een sauna. Snap je wat ik bedoel?
- Nee.
[ stilte ]
- Waarom kom je niet over de brug met medische gegevens?
- Jij bent de enige persoon die ik ken die daar om vraagt.
- Dat maakt toch niets uit.
- Ik hoef niets te bewijzen.
- Dat moet je juist wél! Je kunt de geruchten de kop in drukken dat je bedrog pleegde om een sappig boek te schrijven waarvan je kon voorvoelen dat iedereen dat in een sentimentele ruk uit zou hebben. Dat zou je in een keer uit de wereld hebben.
- Voor mij is het niet nodig, Hans.
[ lang aanhoudende, pijnlijke stilte ]
- Verdomd, nu realiseer ik me pas dat je niet eens met 6 vrouwen seks hebt gehad. Het waren er maar 4. Een van die 4 was alleen kussen en friemelen. Zo kan ik ook tellen. Betere titel was: 4 keer seks, waarvan 1 twijfelachtig, voor ik niet sterf de komende 8 jaar.
- Luister Hans, mijn lezers genoten van de komische droefenis in bepaalde scènes die jou blijkbaar is ontg…
[ presentator staat ineens op ]
- Oplichterij. Oplichterij! Ik heb zo genoeg van al die huichelarij in de literatuur! Genoeg!
[ rukt microfoon los en beent weg. gast pakt microfoon op en prikt die op shirt. ]
- Victor! Leuk dat je er bent. Kom maar op de stoel zitten, er is er nu toch een vrij, haha. Vijfde druk alweer van Perenboom en Vanillevla! Ik heb dat toen met veel plezier gelezen in mijn ziekenhuisbed, me af en toe rotgelachen. Als je zit, vertel ons dan hoe je op dat idee kwam voor dit boek. Ik ben zo enorm nieuwsgierig naar je verhaal!

DE FILOSOFIE VAN HERBRAND KOSTICUS

[ vier aanwezigen rondom een vergadertafel. Daarop staan een paar volle en een paar lege bekertjes koffie. Op bord staat: Politieke boeken... wat te doen? Brainstormsessie!! ]
- Niet iedereen is er al maar ik trap maar af.
- Prima, Bernd.
- Die oplage van Derk Depoortere liegt er niet om. Feitloze waarheden heeft vorige week de 20.000 grens doorbroken. Simon Turfstra's De rampzalige maatschappij verkocht 40.000 stuks. Ging hard na dat tv-programma-incident toen hij jus in het gezicht van de 'superlinkse' presentator gooide. Hank Topperfoor: 200.000 verkochte exemplaren van Twintig jaar ellenduh dankzij al die zogenaamd inttlektweele fguren die uit hun nek lulluh want ik weet het beter maar ze zulluh wel weer niet luisteruh want ik ben nun rassist (vinden zij). Daarbij nam hij zijn eigen volkse status in de landelijke pers op de hak. Wat je er ook van vindt, dat zijn wel politieke powerboeken!
- Wat moeten wij dan doen voor ons politieke powerboek, Bernd?
- Wij, Sander, moeten onze eigen rechtspopulist vinden.
[ drie aanwezigen kijken naar de deur waar de spreker van deze zin net binnenkomt. hangt jas op aan stoel en gaat zitten ]
- Sorry dat ik te laat ben voor de vergadering.
- Geen punt, Annie. Waar vind je die rechtspopulist dan? Ze groeien niet aan de bomen.
- Herbrand Kosticus.
[ lange stilte ]
- Wie is dat?
- Ik heb hem laatst bij het jongerenlagerhuis gezien. Net zo eloquent als William Buckley. Hij is dé rechtspopulist van de toekomst.
- Jongerenlagerhuis? Hoe oud is hij dan?
- Hij is pas achttien jaar.... Maar wat een talent!
- Annie, is het niet een beetje raar, iemand van achttien, wat weet die nou?
[ Helma, de facilitaire medewerker, komt binnen en begint de prullenbakken te legen in een vuilniszak en lege kopjes koffie te verzamelen ]
- Het is net als met voetballers, Bernd. Als je ze niet jong een contract aanbiedt, gaan ze ergens anders heen. Denk aan toen Uitgeverij Suijkerbuijck Hernan los Caballos aantrok terwijl wij nog met hem aan het onderhandelen waren. En toen kwam Ik ben rechts en schaam me nergens voor. Bestseller in België en Zwitserland... Zo de boot missen, dat mag ons niet meer overkomen.
- Heeft die wel eens iets geschreven, die Kosticus?
- Hij doet volgende week zijn vwo-examen.
[ stilte ]
- Volgende week?
[ stilte ]
- Volgende week.
[ men kijkt naar Bernd ]
- In elk geval beter dan volgend jaar.
- Hij schrijft dus nooit over politiek?
- Nou, Sander, hij heeft zijn handtekening gezet onder een pamflet van boze nationalistische achttienjarigen. Schijnt de tweede of derde zin te hebben geschreven, dat weet ik nog niet zeker.
- En wat is zijn filosofie?
- Conservatief en boos hè, zoals alle anderen.
- Patty maar weer inhuren als ghostwriter?
- Sowieso, Bernd.
- Suggestie voor de titel?
- Ik dacht aan Ik ben jong en ik ben boos.
- En het vervolg van twee jaar later: Ik ben ietsje ouder maar ook ietsje bozer.
- Dat is hoe we moeten denken, Sander!
[ Bernd schrijft titels op ]
- Kunnen jullie niet iemand anders een kans geven dan de zoveelste oerconservatieve, boze, nationalistist?
[ allen kijken naar Helma, die dit zei, dan naar Annie ]
- Over Hank Topperfoor zeiden ze: Een harde schreeuw doet meer dan tienduizend nuances. Ook recensenten lezen die boeken tegenwoordig. Ze moeten wel. Het is de schreeuw van het volk. Die schreeuw kun je niet negeren. Die schreeuw klinkt luider dan de genuanceerde stem van het volk. Die is oersaai, daar wil niemand naar luisteren. Het hoort bij deze tijd: we denken niet meer in oplossingen maar in problemen. We willen horen dat het slecht gaat. Dat de maatschappij van binnen aan het verrotten is. Dat de multiculturele maatschappij een vergissing is. We willen kritiek, commentaar, somberheid. En vooral: politiek incorrecte meningen. Er is zoveel vraag naar die meningen, die markt is nog niet verzadigd.
- Nou, ik ken een aardige glazenwasser. Zingt in zijn vrije tijd shlagers over hoe blij hij is met onze kleurrijke samenleving. En ik koop mijn ijsjes bij een stralende ijsverkoopster die voorzitter is van de Jasperine de Jong-fanclub. Zegt zulke lieve dingen over mensen! Grietje, onze receptioniste, flapt er van die poëtische niemendalletjes over van alles en nog wat uit, dat horen jullie denk ik nooit want jullie spreken nooit met haar, maar daar zitten komische pareltjes bij.
[ stilte ]
- Je wilt dus het volk écht een stem geven, Helma.
- Dat is wel heel experimenteel.
- Links, rechts: we zijn allen mensen.
- Wow, Helma, dat is een klassetitel!
- O, dat is gewoon iets wat me te binnen schiet.
[ Bernd schrijft ]
- Klinkt als een powerboek!
[ ze kijken naar Annie, die nadenkt ]
- Goed dan. Maar ik geef Herbrand Kosticus alvast een voorcontract voor als deze experimentele stem van het volk niet slaagt.
- Afgesproken!
[ men verlaat de ruimte en Helma ook na het pakken van de laatste lege koffiebekertjes ]

DE 0 ROMAN

- De 0 Roman?
- Paste precies.
- Waarom?
- Leg ik je straks uit.
- Hou ik je aan.

- Wel, Anke Pazum, ik ga je dus interviewen voor het tijdschrift MENS. Dit is voor onze rubriek 'Excentrieke Schrijvers'.
- Raar.
- Hoezo?
- Ik vind mezelf helemaal niet excentriek.
- Zo heet de rubriek nu eenmaal.
[ zet opname aan ]
- Kun je iets meer vertellen over je idee van de 0 Roman, Anke?
[ Anke neemt slok en zet kopje neer.]
- O, niet doen.
- Cappuccino drinken?
- Het kopje zo hard neerzetten.
- Hoezo?
- Als ik het interview uitwerk, hoor ik KLINK in mijn koptelefoon. En ik heb al kwetsbare oren.
[ stilte ]
- Wat vroeg je ook alweer?
- Hoe kwam je op het idee?
- O ja. Ik... Ik heb al mijn hele leven een gloeiende hekel aan braafheid. Braafheid killt álles. Vree-zu-luk, braafheid, vreezulluk.
- Je houdt niet van romans, heb je al meer dan eens gezegd.
- O nee, romans zijn ondingen, rampzalige, vrezulukke ondingen. Mensen die hele levens eruit poepen, dialogen schrijven over identiteit, afkomst, psychologie. Wat een hol gezeik! Wat ik nog erger vind: mensen die scoren met een integer en zogenaamd grappige roman over een ziekte. Dat is de absolute bodem van romans.
- De boekhandels staan er vol mee.
- De bio-industrie produceert ook vlees... Moet ik er dan blij mee zijn? Lezers vreten nou eenmaal blind waarvan iedereen zegt dat het moeten lezen. De uitgevers die het aanbieden zeggen dan schouderophalend: Dit is wat de mensen willen. De schrijvers kunnen alles doen wat ze willen, maar zeggen dan: Dit is wat de uitgevers willen, wat kan ik doen.
- Wat vind je dan van genres als komedie of drama?
[ Slaat met vuist op tafel. Cappuccinokopjes rinkelen op de schoteltjes ]
- Drama is door de duivel uitgevonden... mensen murw maken met tranen... een duivelachtig instrument. Als je ze laat huilen, evokeer je emotie... als je emotie evokeert, ben je niet kritisch meer... en aan de andere kant is men kritisch op de dingen die men niet begrijpt. Daardoor mag dus alles beroerd zijn... Komedies... literatuur is toch geen cabaret? Teksten met grapjes zijn boeken van onzekere mensen. Wat moet ik daarmee? Laten ze op therapie gaan.
- Je boek beginnen met een stuk behang is dus wel literatuur?
[ stilte ]
- En daarna een onsamenhangende anekdote over een reis van een glazenwasser in Indonesië. En dan een pagina met vier keer heel groot het woord NARWAL.
[ gniffelt ]
- Narwal ís een mooi woord.
- Vervolgens twee lege, roze bladzijdes met blauwe verfspatters.
- Je vergeet die half afgescheurde fax van mijn oud-oom met een recept voor aardappelpuree.
- Een statement.
- Een statement zou zijn als ik een A4'tje inlever met de tekst: 'Vanaf heden ontken ik het bestaan van de roman.'
- Maar dat stáát toch op pagina 66?
- Inderdaad.
- Een statement tégen het statement?
- Nee, je snapt het niet, dat is niets. Ik wil weg bij het interpreteren, analyseren. Daarmee begint alle ellende. Daarom is het ook de 0 Roman, een nieuw begin, een antiboek, de antiroman.
- Op pagina 26 lees ik: Drop rijmt op op en op is een meesterwerk. Stom rijmt op krom en is geen meesterwerk. Daarmee neem je toch bewust de poëzie op de hak?
[ gniffelt ]
- Ik heb drie weken over die twee zinnen gedaan.
- Zou je niet zeggen.
[ zucht ]
- Luister... de 0 Roman pretendeert niets... er moet iets zijn wat een roman niet is, wat niet braaf en stom en burgerlijk is, wat net zo leeg is als vol.
- Daarom dus die onscherpe foto van een douchekop op pagina 82?
- Juist.
- En de tekst 'Water, water, geen water, water' ergens anders. En verderop een lege bladzijde met de zin: 'Het was trombose.' Vijf romancovers uit het jaar 1987 middenin het boek.
[ zet kopje woest neer... koffie spat eroverheen... kopje deint even op het schoteltje, ze staren ernaar, wachten tot kopje kalm is, en Anke zegt zachtjes: ]
- Pure intuïtie is niet simpel. Ik heb hier zes jaar over gedaan. En dan was het nog haastwerk.
[ schraapt keel ]
- De 0 Roman wil de literatuur resetten. Men wil iets bijzonders. Wat lezers moeten begrijpen is dat iets bijzonders niet bestaat. Romans zijn een ordinaire truc. Schrijvende goochelaars, dat is wat ze lezen. Talentloze, fantasieloze en moedloze personen met een computer, te veel vrije tijd én geen sjoege van kunst en avontuur. Dat is waarom de 0 Roman is zoals die is. Het is niet te lezen. Het gaat om kunst, uitdaging, avontuur, nieuwe ideeën. Als we daar niet in geloven, kunnen we als homosapiens wel opdoeken.
- Je kreeg lovende recensies van de NRC, Volkskrant, Vrij Nederland en hippe literatuurblogs.
[ Anke schudt hoofd en klinkt treurig ]
- Alleen een idioot denkt dat je de 0 Roman kunt recenseren.
- Speelt je positie dat je een vrouw bent nog een rol?
- Wat een stomme vraag. Ik ben schrijver. Man of vrouw is niet interessant.
- Maar vandaag de dag...
- Actualiteit interesseert me niet. Ik lees geen kranten.
[ kijkt op klok ]
- Laatste vraag, Anke: wat zou je schrijvers willen meegeven?
- Doe niet zo vreezulluk je best! Dan ben je veel beter dan wanneer je wel zo je best doet.
[ ze staart aandachtig naar het kopje ]
- Ik besluit nu hierbij plechtig dat mijn volgende roman een 888-pagina's tellende biografie zal zijn van dit cappuccinokopje.
- Dit kopje?
[ ze stopt kopje in zak, staat op ]
- Een klein offer voor dit café, een enorme stap voor de literatuur.
[ verlaat zaak ]

DE BEKLEMMENDE, BEKLEMMENDE, BEKLEMMENDE CORONAROMAN

- Ja, dames en heren, hier op dit unieke, volledig digitale literatuurfestival - helaas mogen we vanwege het virus maar met vijf personen in deze ruimte zijn - hebben we voor u een levende legende klaar zitten om vragen te beantwoorden: Tjies Huis van uitgeverij Pas de Deux. Hij wordt ook wel de koning van de coronaromans genoemd. Welkom Tjies!

- Dankjewel Annemiek.
- Hoe kom jij deze periode door?
- Ik laat mijn hond veel uit. En pleeg af en toe een telefoontje.
- Goh, interessant. Kijkers: onder deze livestream kunt u uw vragen stellen. Laten we kijken of wij al een vraag hebben binnengekregen... Oh, jammer, nog niets.
- Hoeveel bezoekers kijken er nu?
- We zitten op 104 kijkers. Literatuur is springlevend, bewijst dat maar weer.
- Wat je zegt.
- Dan zal ik de eerste vraag stellen, Tjies.
- Ga je gang.
- Jij hebt véél meer boeken verkocht dan in normale tijden. Als enige uitgever. Waarom ben jij de koning van de coronaromans?
- Nou, Annemieke, zodra het coronavirus bekend raakte, was het mij duidelijk: dit is iets voor slimme uitgevers. Want door corona zit iedereen thuis. Wat gaan mensen dan doen? Eindelijk die roman schrijven. Ze hadden ook een taart kunnen bakken, neuspeuteren of de Vaalserberg beklimmen, maar ze wilden perse iets zinnigs doen. Dus die ene roman eruit persen die al zo lang in hun hoofd sudderde. En als uitgever weet ik wat je daarmee moet doen.
- Ruwe talenten boetseren.
- Hmmm... Eerlijker gezegd is profiteren van hun naïveteit.
- Dat is wel eerlijk.
- Zo ben ik. Kijk, je krijgt normaal al veel romans binnen. Nu krijg je belachelijk veel romans binnen. Ik gooide er nog een marketingcampagne bovenop: Schrijf je je ook suf tijdens corona? Stuur je manuscript naar ons op! Duizenden manuscripten ontvingen we. Hetzelfde als voorheen natuurlijk: soapromans, misdaadromans, bakvissenromans, afrekeningen met protestantse jeugden. Maar nu allemaal met een corona-invalshoek. Want daar hadden we om gevraagd. Dus in de bakvissenroman kunnen een jongen en meisje niet samen verliefd zijn. In de misdaadroman gaan criminelen ook vanuit huis werken. In de huisvrouwensoaps zijn relaties gecompliceerd door corona.
[ neemt een slok water ]
- Mensen bij mijn uitgeverij dachten dat ik gek was toen ik zei: We publiceren ze allemaal. Maar ik bleek gelijk te hebben. Mensen zaten te wachten op coronaromans.
- Wat me opviel, was dat boeken vaak het woord 'beklemming' hadden. De Duistere Beklemming. Beklemmende suikerspin. Beklemming en donderslag. De beklemmende verliefdheid.
- Dat was om meer op te vallen in de digitale winkel.
- Creatief.
- Ik geef toe dat het soms wat inspiratieloos was. De doodskist van het leven werd De beklemmende, beklemmende, beklemmende coronaroman. Toch werd dit boek van Aart Joziassen, een gepensioneerde blokfluitleraar die niets te doen had, ons op-een-na best verkochte boek. En dat komt, dat weet ik zeker, voor 90% door de titel, die hij verschrikkelijk vond, maar gelukkig heeft hij daar niets over te zeggen.

                                

[ Annemieke kijkt op scherm ]
- Nog geen vraag helaas... Dus Tjies, vertel ons eens wat meer over het best verkopende boek...
- Het Coronadagboek!
- Precies.
- Schrijfster Ravnar Schwartz kende ik nog van vóór de coronatijd. Ze vertelde me een anekdote toen ik vlak naast haar zat in een bar... eh, ik bedoel buiten op ruim anderhalve meter. Ik moest lachen en zei: Schrijf dat op, en nog 555 andere anekdoten. Ik wist al meteen dat lezers hiernaar snakten. En het is daadwerkelijk een amusant boek. Hoewel het zichzelf na vijf bladzijden begint te herhalen. We hebben het dag na het ontvangen van de tekst uitgegeven om geen tijd te verliezen. Dat geeft het ook die ruwe uitstraling, met tikfouten en taalfouten en zo, die sommige critici helaas aanzagen als slordige redactie, maar volgens ons juist bij deze tijd hoort. En het was een knetterend succes.
- Het bleef niet bij een...
- We zitten nu bij Coronadagboek 14. Lezers kregen er geen genoeg van. Zo makkelijk geld verdienen: het is bijna geen sport meer. Schwartz had er na twee delen genoeg van. En terecht. Anderen wilden graag het stokje overnemen. Zelfs mijn kapper heeft een Coronadagboek geschreven (nummer 8). Nou die man heeft echt een saai leven - maar waarom zouden wij die onze lezers onthouden? Dat is natuurlijk uitgeven hè: je bevestigt de levens van je lezers, of beter gezegd: ze denken ineens dat hun levens er dan wél toe doen. Wie leest er niet om egotistische redenen? Met literatuur heeft het niets te maken. De meeste lezers en schrijvers weten toch amper wat dat woord inhoudt.
[ Hij neemt een slok water ]
- Al meer kijkers?
- Een is er afgevallen.
- Zal mijn kapper wel zijn.
- Een comment! Ene Jordi zegt bij deze stream: 'messi 1000Xbetur dan Ronaldo'.
[ Tjies pakt telefoon ]
- John. Geef deze Jordi een contract voor een volgend Coronadagboek.
[ hangt weer op ]
- Je moet weten hoe lastig het is om schrijvers in die leeftijdscategorie te vinden.
- Dat zal wel. Nog steeds geen vragen, zie ik. Laatste vraag van mij dan. Tjies, kun je een dekseltje oplichten van jullie volgende boeken?
- We denken nu aan een serie met literaire verwijzingen in de titel. Bijvoorbeeld Liefde in tijden van corona. Of Catch-corona 22. Hotel New Corona. Dat soort dingen. Beklemming is uit. Flair is terug.
- Wie zijn de schrijvers?
- Geen idee.
- Hoezo geen idee.
- Ze moeten nog geschreven worden.
[ zwijgen ]
- Dus je hebt al titels vóór je het boek hebt?
- Zou slecht vakmanschap zijn als ik daar niet nu al over nadacht.
- Interessant, eh... Mag ik ook proberen, die titels?
- Graag.
- Wat dacht je van 100 dagen corona-eenzaamheid?
[ Tjies noteert op zijn telefoon ]
- Mooi mooi.
- The hitchhikers guide to corona, Oorlog en corona, Dode coronazielen...
- Niet zo snel!
- Het coronaproces, De donkere kamer van corona, Het coronaleven, een gebruiksaanwijzing.
- Wacht, wacht!!
- Reis naar het einde van de coronanacht, Zazie en het coronavirus, Spaar de coronavogel, Misdaad en coronastraf, Een verhaal van twee coronasteden.
[ stopt telefoon weg ]
- Goed, goed, ik heb genoeg. Maar eh... wil je drie van deze romans schrijven?
- Eh... moet het ergens over gaan?
- Denk vooral niet te veel na.
[ iemand niest op de achtergrond. ze staan beiden op en verlaten de livestream. De camera filmt de banken en de tafeltjes met de glazen water totdat het beeld op zwart gaat ]

EEN Q & A MET WALTER WELMOED

- Welkom, Walter Welmoed, bij deze Q & A.
- Ik ben blij hier te mogen zitten, Diederik.
- Het literatuurfestival is op zijn derde dag. We zijn allemaal nu goed opgewarmd. De beste dag om jou te spreken en ik ben trots dat ik gevraagd ben als interviewer.

- Barst maar los, Diederik.
- Zal ik doen, Walter Welmoed!
[ neemt een slok water ]
- Wat mij zo opviel toen ik laatst weer eens je werken doornam, is hoe belangrijk religie in je werk is. Van je eerste roman tot je laatste, kom ik een vruchtbare symbiose tegen. Ik heb het over de symbiose van je karakters met het geloof. Henry gelooft in wetenschap, Catherine in spiritualiteit en Xander is een ietsist. Ik zou zelfs zeggen dat het een van je hoofdthema’s is geworden.
- Hmmm.
- Wat ik me nu afvraag, verbeter mij maar als ik er naast zit, is of jouw religieuze gevoelens overeenkomen met wat sommige psychologen omschrijven als een legenestcomplex. Waarbij jij dus de moeder bent, die niet kan loslaten... van die religie. Het valt me namelijk op in je nieuwe roman Destructie van een kromgetrokken liniaal… mooi werk is dat zeg...
- Dank je, dank je.
- …dat Elizabet - na de abortus natuurlijk, past helemaal - het nonnenklooster ingaat. Ze wil zichzelf vinden. Ze vindt natuurlijk iemand anders, een vaderfiguur, dominee Bartmans - die ze dan vermoordt, want ze kan geen vrede vinden. Toen dacht ik - en corrigeer me maar als ik het niet goed heb - dat is typisch voor jouw romans. Dat je omwille van het verlies van je moeder, en die ben je natuurlijk óók op jonge leeftijd verloren, altijd op zoek bent geweest naar een vaderfiguur. En dat je dat verlangen naar een vaderfiguur hebt doorgetrokken naar je karakters. Jij bent als het ware de vader van die karakters. In die functie ben je een pure sadist, die de karakters net zo min geeft wat jij zelf ook niet had. Zoals je eens ook je vader hebt omschreven.

- Wel… eh... interessant, die theorie...
- Wacht even, hier behoeft nog enige toelichting, denk ik. Ik zie namelijk een verband tussen dat religieuze gevoel, die symbiose dus, en het verlangen naar familie. Het valt mij op dat al je karakters een vaderfiguur zoeken. Ondertussen verliezen ze juist iemand in hun familie. Bert verliest zijn vrouw Maya. Xander verliest zijn zoontje in een verkeersongeluk. Elizabet verliest haar ongeboren kind. Catherine verliest haar vader - en ook nog eens na een explosie op een livestream... wat een wrang ironisch spiegelmotief, formidabel, hoogst origineel.
- Eh… En Henry dan?
- Henry verliest op pagina 4 al zijn verstand. Aangezien hij schizofreen is, las ik daarin dat hij een persoonlijkheid verliest. Hier komt dat spiegelmotief weer terug. Vier spiegelmotieven in dit boek: daarmee heeft elke spiegel zijn eigen spiegel. Ik vond dat een waanzinnige vondst van je - van internationaal niveau kan ik wel zeggen.
- Ja eh… dat was, eh... zo bedoeld.
- Om kort te gaan: doordat je karakters iemand verliezen, keren ze zich als het ware om. Ze zoeken compensatie in hun geloof. Ze raken teleurgesteld natuurlijk, want als ik even mag quoten wat George zegt tijdens de allesbepalende monoloog in De banier, die hangt te laag?
[ gebaar ]
[ pakt leesbril en boek ]
- Ik voel mijn vest te strak om mij heen zitten. Ik geloof niet meer in het vangen van haringen. Ook heb ik geen lol meer in het vangen van makrelen. Ik denk dat ik niet meer geloof in een mooie visvangst.
[ legt boek en leesbril weer weg, veegt een traan weg ]
- Die makrelen en haringen en visvangst zijn natuurlijk metaforen voor religies, dat ziet je meteen. Kijk eens naar Theresa in Een duel in de ruimte. Het is weliswaar een sciencefictiondrama dat je volgens jezelf schreef om geld te verdienen maar zij heeft hetzelfde probleem: wat te doen als je je verlies niet kan compenseren met je geloof? Theresa gelooft in de spirituele kracht van die gele wezens met zes neuzen - maar verliest die al snel als ze landt op die planeet.
[ korte pauze, interviewer neemt een slok water ]
- En daarmee kom ik op je centrale thema, je leitmotiv kan ik wel zeggen. Hopeloosheid! Wil je deze eerste strofe uit van jouw gedicht Winter 8 voorlezen? Uit jouw dichtbundel Toestanden en troepjes, waarmee je in 1986 debuteerde op vijftienjarige leeftijd.
[ geeft boek af ]
-Vier de lente! / Derde zomer / Tweede herfst / Eerste herfst...
[ neemt boek terug, veegt tranen uit ooghoek ] 
- Dit is zo schit-te-rend! Ik raak hier zo van ontroerd.... Hoe de winter hier plaatsmaakt voor een tweede herfst - dat is zo verrassend en tegelijk van een schrijnende verdrietigheid. Jij als lief kind - het plezier in de lente wijst daar al op - bent hier het geloof in de seizoenen kwijt. Zoals jouw karakters een beetje hun eigen geloof kwijtraken. De winter is hier een belangrijke afwezige. Zoals in al je boeken er iets belangrijks afwezig is. Is je dat al eens opgevallen? In Klucht van een kolonel eet je hoofdpersoon Mischa elke keer friet zonder iets, geen ketchup, mayonaise, mosterd, nee, niets.
[ laat veelbetekenende stilte vallen ]
- Ik geloof... nee, ik weet vrij zeker dat dit verwijzingen zijn naar het missen van een vaderfiguur.
[ schraapt keel ]
- Doet me trouwens sterk denken aan die prachtpassage in Mijn reis naar Swaziland… Over de hopeloosheid van reizen. Ik herinner me de voortreffelijke zin: "Er grazen ook koeien in Swaziland." Wederom een spiegelmotief.
- Is geen boek van mij.
- O ja, van jouw pseudoniem…
- Nee, nee, is echt een boek van een andere schrijver. Thomas DeClèr dacht ik.
- Inderdaad, inderdaad, haha [ knipoogt ].
- Wat eh... wat is nou eigenlijk je vraag, Diederik?
- De vraag is of die symbiose van het karakter en het geloof, en het verlies in dat geloof, en het zoeken naar een vaderfiguur, en dat er altijd iemand afwezig is, dat iedereen iets mist, dat alles hopeloos is, of dat misschien uit je eigen leven komt?
- Nee.
- Oh, wat vliegt de tijd, helaas hebben we geen tijd meer voor de vragen van het publiek. Dat komt vast door de indrukwekkend mooie antwoorden van jou, Walter Welmoed. Veel dank voor dit Q & A! Hij signeert zometeen in Hal 1. Niet allemaal tegelijk graag!
[ mager applaus ]

EEN HARD, VERVELEND EN CYNISCH BOEK

- Welkom, Niels Vertoon!
- Bedankt dat ik hier mag zijn bij Proza & Co, Kees.
- Een eer, als ik het zo mag zeggen, want velen gingen je voor. Witte wijn?
- Graag.

- Morgen komt er een boek van je uit waar velen al weken over praten. Hoe kwam je op het idee voor je roman, Niels?
- Ik... Zal ik me maar beperken tot de harde waarheid?
- In jouw geval, absoluut!
- Goed, Kees, het begon met dat ik in bad lag. Ik was afgestudeerd, dacht aan mijn stappen in mijn loopbaan. Droomde lekker weg. Water niet te heet, niet te koud.
- Klinkt goed.
- In dat bad droomde ik over literatuur. Hoe kan ik dat wetenschappelijk benaderen, dacht ik. Hoe schrijf je bijvoorbeeld een roman waar critici erg tevreden over zijn?
- En?
- Ik was een week bezig met het lezen van alle recensies van die maand in NRC, Volkskrant, De Groene, HP/De Tijd en natuurlijk Vrij Nederland. Ik begon heel wetenschappelijk de meest voorkomende woorden te turven. Populair was bijvoorbeeld: sobere schrijfstijl. Of Diepere laag. En ook Ambivalente karakters. Veel trefwoorden gingen over thema's en maatschappijkritiek. Het leek dat een boek stomvervelend kon zijn maar dat als er maar een modern thema werd aangekaart, het liefst een thema waar opiniestukken over verschijnen, dat het dan goed zou scoren. En waar ik dat thema dan een open deur vond, vonden de critici het intelligent en prachtig observerend. Maar ik noteerde ook wat ze een prettige opbouw vonden, wat ze mooie dialogen vonden, mooie zinnen, mooie locaties, mooie scènes.
- En toen?
- Dook ik de archieven in, keek naar recensies in willekeurige jaren, 1987, 1932, 2004 en 1970. En de turflijst van die boeken was 90% hetzelfde. Het viel me op dat de boeken waarvan ik steeds dacht: poeh, dat oogt als corvee als je het moet lezen, dat die juist het beste scoorden bij de critici.
- Je hebt dus het geheim van de kritiek ontdekt.
- In amper twee weken.
- Ga verder.
[ sipt wijn ]
- Ja, toen ging ik dus zelf schrijven. Ik had de turflijst aangepast in een soort lijst van dertig 'geboden'. Ik schreef in drie weken het boek: De omval.

- En je snapte dus niets van je eigen boek?
- Nee. Ik hield me gedwee aan alle voorschriften. Als ik er niet uitkwam, googelde ik de twee keuzes in kwestie, zoals bijvoorbeeld een scène in de auto of op de fiets, en pakte ik altijd het eerste trefwoord in het eerste resultaat. Dat werd dan fiets.
- Ga verder.
- Het voelde aan als een spaghettigerecht uit een pakje, met veel zout en weinig ingrediënten. Vervelende karakters die vervelend deden tegen andere vervelende mensen. Schrijfstijl zo sober als een wetboek. Thema's als van het meest moderne essay. Het had niets van mezelf. Volgens miste het ook elke echte literaire sjeu.
- Wacht even, ik krijg dorst van al die woorden!
[ beiden houden een korte drinkpauze ]
- Dus eh, ik stuurde het boek naar uitgeverij Thomas Eggelbrink. De volgende dag reactie. De proeflezers waren er weg van, de redacteur was er weg van en de uitgever was er weg van. Ik probeerde het bij uitgeverij Nidaals & Plomp. Ze wilden me dolgraag contracteren. Mijn naam ging snel rond want uitgeverij Tientallen Wonderen meldde zichzelf per telefoon.
- En toen?
- Ik wilde deze waarheid openbaren. Dus ik weer in bad...
- Je zit wel vaak in bad.
- En dacht toen: het literaire systeem is een farce.
- En daarom ben je hier?
- Ja, want morgen komt Een hard, vervelend en cynisch boek waar niemand op zit te wachten maar dat wel aanslaat bij critici uit. Al mijn spaargeld zit erin. Het is hetzelfde boek als De omval maar met een extra intro van 30 bladzijden, waarin ik uitleg dat alles een wetenschappelijk experiment was. Het is dus ineens een letterkundige test geweest.

 
- En vanwaar je coming out nu?
- Nu ik de literaire leugen heb doorgeprikt, krijg ik allerlei bedreigingen via e-mail binnen. Mensen zeggen allemaal hetzelfde: je bent een charlatan, je verwoest een kunstvorm, kijk voortaan maar goed over je schouder. Op twitter zijn ze niet meer te houden. Dit helpt denk ik om te laten zien dat ik echt geen schurk ben. Ik denk juist dat ik het tegenovergestelde doe. Ik wil de kunst en eigenzinnigheid redden in de literatuur. Die zogenaamde literaire fans die al eeuwen regeren over de literatuur, die de vernieuwing remmen met hun voorkeur voor Saai & Gezapig, die moeten juist opdonderen, die moeten... eh, wat ben je van plan met dat mes?
- Deze uitzending wordt een dag voor de uitzending opgenomen.
- Dit is niet live?
- Nee.
- Ga je echt...
- Nee hoor, dat is alleen voor het dramatische effect, de wijn doet als het goed is wel zijn werk.
- Ik vond hem al zuur.
- We moeten de literatuur beschermen.
- Ik had het kunnen weten.
- Dank voor je komst.
- Ehrr... gggkkk... graag ged... ged... kkggtt... aan...

DE COMPLETE WATERPOLOËR

- Kortom: ik vond uw boek Spanning onder water een zeer leesbaar boek. U heeft mij het licht doen inzien over het zware leven van waterpoloërs. Bijvoorbeeld de fanatieke strijd van de waterpolocompetitie - dat had ik niet verwacht. 
- Graag gedaan. Ik vond het ook een prettig interview.

- Ik had alleen nog een vraagje.
- Ja hoor.
- Hoe zit het met dat dankwoord?
- Wat bedoelt u?
- U bedankt 1000 mensen in uw dankwoord.
- Ik hou van bedanken.
- Dus was het niet bedoeld als een grap?
- Als een grap?
- Een ironisch statement?
- Ik ben ze allemaal even oprecht dankbaar.
- Hoe kent u als waterpoloër eigenlijk zoveel mensen?
- Oh, de waterpolowereld is een sympathieke wereld. Die mensen hebben mij allemaal ergens geholpen. Ik had bijvoorbeeld al 300 proeflezers…
- 300?
- O ja, makkelijk. Vrienden. Vrienden van vrienden. Familie. Vrienden van familie. Familie van vrienden. Speciale Facebookpagina’s. Kickstarteracties. Alles werd eigenlijk voor mij gedaan. En iedereen deed mee! De scheidsrechters, de fans, de clubs. Half Oisterwijk heeft me geholpen met dit boek! Ja, dat verdient een dankwoord. Ik moest nog selectief zijn.
- Wacht even: u dankte 1000 mensen en moest nóg selectief zijn?
- O ja, ik had zo 5000 mensen kunnen bedanken.
- U neemt me tóch in de zeik?
- Waarom zou ik dat doen?
- Eh, gek soort waterpolohumor?
- Ik ben bloedserieus.
- Ik heb nog nooit een dankwoord aan 1000 mensen gezien.
- Bent u soms een kenner op het gebied van dankwoorden?

- Dat wil ik niet zeggen. En toch klinkt het wel excessief voor een waterpoloër.
- O ja, is het weer dát cliché.
- Sorry?
- Als een voetballer 1000 mensen bedankt in zijn boek: zo normaal. Al die mensen die hij ontmoet in zijn leven, al die fans, al die mensen van dat wereldje. Als een waterpoloër dat doet... oh, wat raar. Die voetballers schrijven alleen schrijven over drugs, vrouwen en dure auto’s. En dan failliet gaan! En dán erover zeuren! Met mijn boek wil ik laten zien dat het leven van een topsporter er ook anders uit kan zien. Ik kocht nooit dure auto’s. Ik ging naar trainingen op de fiets van de buren. Mijn eigen vrouw was voor mij goed genoeg, ook al waren er genoeg kansen tijdens toernooien in Hongarije. We gingen 's avonds naar discotheken, dansen tot in de kleine uurtjes, althans een uur of twaalf, maar daarna gewoon naar het hotel. En de volgende middag spelen. En dat deden we tijdens dat toernooi twee keer! En natuurlijk die keer op Malta toen we een hele dag rondreden in taxi's - wow, wat een gekke tijden waren dat.
[ neemt een slokje koffie ]
- Al dat gezeik van die wielrenners en atleten over doping gebruiken! Alsof ze trots terugkijken op hun spannende criminele verleden. Dat is het niet! Het is eerder een junkieverleden! Ik heb doping altijd geweigerd. Ik wilde de sport eerlijk houden. Zoals de hele waterpolowereld dat deed. Ook zo ergerlijk: de verhalen over miljoenen die al die sporters er in een paar weken doorheen jagen... Al die ex-voetballers, ex-wielrenners en ex-boksers die al hun geld kwijtraken... En dan zeggen dat ze het ook niet makkelijk hadden. Nou, na mijn loopbaan had ik een mooie kantoorbaan bij de gemeente Oisterwijk. Daar ben ik ook blij mee.
- Mensen willen dat toch niet lezen?
- Mensen lezen luchtkastelen. Topsport is saai. Het is niets anders dan hard trainen en mazzel hebben op de juiste momenten. En meer teamwork dan je denkt! Als je hard werkt, voel je je nergens te goed voor. Mijn oude waterpolokeeper heeft mijn boekcover ontworpen!
- Ik eh… ik heb nu geloof ik wel voldoende materiaal.
- Je komt niet in mijn dankwoord van mijn volgende boek.
- Er komt nog een volgend boek?
- Dit is het begin van een trilogie.
- Oh, oké.
- Staat achterin mijn boek.
- En eh... het dankwoord van die boeken?
- Ben ik nu al mee bezig.
- Over bedanken gesproken: bedankt voor dit interview. Ik ga er nu echt vandoor.
[ grijpt opnameapparaat en verlaat het wegrestaurant ]
- Nog koffie?
- Ja graag, mevrouw. En wat is uw naam, ik wil u graag opnemen in het dankwoord van mijn volgende boek. U heeft me zo vriendelijk geholpen met deze koffie, en die koffie helpt me zoveel vooruit in mijn leven, daar mogen anderen toch ook getuige van zijn, vind ik.

DIT BOEK MAG JE NIET MISSEN!

- Je moet echt een keer het hele verhaal vertellen van Dit boek mag je niet missen.
- Waarom niet nu? Lekker aan de bar, biertje erbij, miljoenen op de rekening, haha.

- Vertel dan!
- Op een ochtend onder de douche dacht ik ineens: waarom niet van een slogan de titel van het boek maken? Dat leek me de missing link in de evolutie van de roman.
- Onder de douche?
- Komen de beste ideeën vandaan.
- Da's waar. Jij nog biertje?
- Doe maar.
- Mevrouw! Nog twee graag.
[ serveerster pakt lege glazen en loopt weg ]
- Dus in plaats van een of andere titel, en een of andere schrijver, en een of andere cover, bedacht ik een zin. Dat was natuurlijk Dit boek mag je niet missen!! Zwarte cover, gouden letters. Doeltreffend! Een verhaal van een man genaamd Egbert die het probeert te maken in de reclamewereld. Oké boek hoor, maar de echte magie zat hem in mijn designer. In vijftien minuten ontwierp hij die intussen klassiek geworden cover. Ik stond er zelf bij! Ik zeg het je toch elke keer: marketing is alles.
- Dat is inderdaad wat je elke keer zegt.
- Ik was sooo happy! Dit is nou het avontuur waarom ik de reclamewereld heb verlaten voor de literatuur. Spannend, jolig, origineel!

[ serveerster brengt twee biertjes. De mannen klinken en nemen een slok ]
- Toen merkte ik het probleem van succes: hoe kun je dit overtreffen? Na veel discussies over titels, zei ineens de stagiair: dit boek mag je toch ook niet missen? Waarom dan niet Dit boek mag je OOK niet missen?
- Geniaal.
- Om juridische redenen moest ik de stagiair zonder salaris naar huis sturen.
- Uiteraard.
- Deel 2 had een hoop hippe onzintaal en speels gedoe als lege witte bladzijden en verschillende lettertypen. Zelfs een pagina die je verticaal moest lezen. Mensen slikten het als Hema-rookworst. Het verhaal? Marijke die het probeert te maken in het bedrijf van Egbert uit de eerste roman. Teun Koolzak deed goed werk als schrijver maar in de drie maanden dat hij het schreef presteerde hij net zoveel als mijn designer, die in acht minuten een meesterlijke cover afleverde. Weer lekker cashen!
- Vertel eens over deel 3.
- We wisten dat we een stapje extra moesten doen om onszelf te overtreffen. We knipten populaire woorden uit een vel, schoven ze door elkaar, voegden dingen toe. Het eindresultaat was: Niet Part 2.5 te missen #3 boe-oe-oe-oek Walvis!. Onze goedbetaalde designer had dit keer binnen vijf minuten de cover bedacht.
- Echt geniaal.

- Ja, jammer alleen dat Teun Koolzak onze creatieve explosies niet kon bijhouden. Wij zeiden: schrijf in twee weken een verhaal over het kind van Marijke en Egbert die het proberen te maken in de reclamewereld over vijfentwintig jaar. Hij had pijn aan zijn handen, zei hij, en was 'op'. Ik zei hoe zo op. Dit is business. Er is geen op. Toen zei hij ook nog zuchtend dat hij niet wist wat hij met die walvis moest, want boeken in Utrecht hebben normaal gesproken geen walvissen.
- Schrijvers die zeiken...
- Dus ik naar Bernd van der Veer. Die pende in twee weken een prima boekje.
- Vakman.
- De walvis gaf ie ook een plek.
[ uitgever B neemt een slok bier ]- Toen met die roman met eh, die eh, ene titel.
- O ja. We hadden alsmaar geen goed idee voor een vervolg. Maandenlang niet. Tot op een achternamiddag op kantoor mijn oog viel op woorden die ik daar op een kladpapiertje gefriemeld had. ZD-09.00 Snor 5000% facturen lul ??. Ik ging ermee naar mijn designer. Die was drie minuten bezig. Ik stond erbij met een timer. En de volgende klassieker was geboren. Bernd pende in anderhalve week een boek over een postapocalyptische samenleving waarin het klein-klein-kleinkind van de zoon van Marijke en Egbert nog steeds reclame probeert te maken.

.
- Wat gebeurde er eigenlijk met deel 4?
[ uitgever B kijkt uitgever A aan ]
- Een deel overslaan is cool. Heel normaal in de VS.
- Maar waar stond die titel voor?
- ZD is ‘Zuid-Dedemsvaart’. Onze titels zijn daar opgeslagen. 09.00 is hoe laat ik ze zou bellen. Snor want ik kan nooit komen op zijn naam. 5000 % omdat ik dacht dat de overheadkosten zoveel waren gestegen sinds 1970 (dat was 500 %, een nulletje te veel). En facturen lul ?? sloeg op het feit dat ik een vertaler nog moest betalen maar dat ik vergeten was welke lul het ook alweer was.
- Hahahaha. Oh eh, is het al zo laat. Mijn trein gaat over tien minuten.
[ uitgever B kijkt op mobiel, legt mobiel daarna weg ]
- Hoe is het eigenlijk met jouw nieuwe project?
- Mijn nieuwe project?
- Dat ene waar je me nog niets over had verteld?
- Oh, dat, nou ja… mag geen naam hebben.
- Nou ja, ‘Snor’ sms’t me net dat jij een boek getiteld Deze roman hoort in uw boekenkast! Gaat uitgeven.
- Ach, eh, werktiteltje.
- Voor iets wat morgen in de boekhandel ligt?
- Is dat morgen al? De tijd vliegt!
- Over iemand die het probeert te maken in de bankwereld.
- Mooie setting.
- Blauwe cover, zilveren letters, guitig covertje.
- Nu je het zo zegt! Lijkt er wel een beetje op hè!
[ kijkt op horloge ]
- Maar eh, mijn trein gaat zo.
- Ren maar snel naar je trein.
- Het is natuurlijk allemaal gewoon toevallig, dat begrijp je wel.
[ uitgever A haast zich ervandoor, uitgever B pakt mobiel en belt ]
- Jacques! Maak even een designtje met deze titel… schrijf op: Deze roman hoort in uw boekenkast! hoort niet in uw boekenkast, in tegenstelling tot deze roman, die wel in uw boekenkast hoort want dat is Dit boek mag je niet missen deel tja, doet dat er nog toe! Ja ja, dat is de titel. In twee minuten af? Dat hoor ik graag. Ik bel zo Bernd wel even dat hij in een week dat boekje moet schrijven. Of Teun. Wie er ook maar beschikbaar is. Een boekje over iemand die altijd de nummer twee is in de reclamewereld van een verre toekomst.
[ uitgever B hangt grommend op en bestelt prompt nog een biertje ]

DE ROMANPLAS

- Leuk dat u in ons radioprogramma Boek Is Het Heerlijkste Snoepgoed aanwezig wilt zijn, Daan Koning. U staat bekend als een enfant terrible in het uitgeverswereldje. Kunt u vertellen hoe u aan die benaming bent gekomen?
- Dat moet u aan anderen vragen, haha.

- U heeft vast wel een idee.
- Ik schaam me nergens voor, dat is wel zo.
- Uw reputatie snelt u vooruit.
- Wie het wil redden als boekenondernemer, moet beginnen met zijn idealen en principes door het toilet te spoelen.
[ gelach ]
- U lacht nu maar dat is het eerste wat ik deed toen ik uitgeverij Glans overnam.
- Letterlijk?
- Ja, ik spoelde briefjes door de plee. ‘Liefde’, ‘passie’, ‘mooi proza’, 'kunst'. Tip van de vorige uitgever. Hij had gelijk. Dat gedaan, kun je eindelijk voorwaarts kijken.
- En wat zag u daar?
- Nou, daar zag ik literaire thrillers, bergen literaire thrillers zelfs. Helaas begon de hype over zijn hoogtepunt heen te raken. De literaire thriller was niet meer een genre in de literatuur, literatuur was een genre van de literaire thriller geworden.
- En toen?
- We probeerden een poos schrijvers in arme landen romans van 800 bladzijden te laten schrijven. Uiteindelijk bleek dat zelfs te duur. We waren simpelweg door onze centen heen.
- Wat heeft u toen gedaan?
[ grinnik ]
- Na zo'n hopeloze meeting liep ik door ons archief om af te koelen. Pakte een van de titels: De zenuwachtige baas. Uitgegeven in 1973. Ik bladerde door het boek van een van die vele, vele vergeten schrijvers van ons land: Marcel D’Heer. Tien bladzijden las ik even snel en ik dacht: holy shit, dat was eigenlijk zo gek nog niet, dat typemachineproza van toen. Helemaal die soberheid en strakheid die iedereen nu zo waardeert.

- Waar ging dat boek over?
- Eh... Ben ik vergeten. Verzet tegen multinationals kwam erin voor. Maatschappijkritische romans waren de literaire thrillers van die tijd. Je denkt: weggooien, die oude zooi. Maar ik zag kansen! Het had drama, een sobere stijl, maatschappijkritiek, alles wat nu in de mode is. Ik had de eerste literaire maatschappijkritische thriller in mijn handen.
- En toen?
- Een van mijn collega's, ik meen Willem-Jan, opperde dat we er alleen nog maar een seriemoordenaar aan moesten toevoegen. En dan het laatste hoofdstuk een ontrafeling. En natuurlijk het belangrijkste: een nieuw kaftje. Dus iedereen hard aan de slag en twee weken later brachten we Woudlust van Jacco de Man op de markt. De recensies waren goed! 'Een vernieuwende literaire thriller!' Vooral de stijl werd geprezen. En Jacco wilde wel voor een kleine bijdrage het spelletje meespelen.
- Is dat geen verlakkerij van de markt?
- O nee hoor. Het is recycling. Onze romanplas is gigantisch. Allemaal om die verdomde consument te geven wat er eigenlijk al lang is.

- Was het boek niet te tijdsgebonden?
- Oh, da's gewoon een kwestie van creatief zijn. Koude oorlog wordt terrorisme. Een vaste telefoon verander je in een mobiel. Links en rechts in duurzaam en populistisch. Solex in scooter. Multinationals... die bleven multinationals. Bij het eerste boek hebben we dat nog allemaal fanatiek zitten aanpassen. Later lieten we het vaak staan. Gebrek aan tijd.
- En nooit is er een klant over gevallen?
- Nee, nooit. Ik vermoed dat men er iets artistieks in zag.
- Heeft hij geen recht op royalties?
- Jacco krijgt een leuke bijdrage hoor.
- Ik bedoel Marcel d'Heer.
- Oh, nee. Niets. Heb ik door mijn advocaten laten uitzoeken.
- Heeft u hem ingelicht over het tweede leven van zijn roman?
- Nee.
- Hij ligt momenteel doodziek op bed.
- Nou, da's vervelend voor hem.
- Wat nu verder?
- We hebben de jaren 1973, 1984 en 1988 doorgewerkt. Twaalf gerecyclede romans heeft dat opgeleverd. Daarbij valt op dat al het werk na 1995 waardeloos is geschreven. Komt door die rotcomputers. Krijgen de teksten tekstverwerkeritus van. Die jaren laten we zitten.
- Is het recyclen ook niet flauw op een zeker moment?
- Je moet het zelf spannend maken. Neem 1983. Zeventien moeilijke, vervelende romans. We zetten dan de beste stukken uit de boeken achter elkaar en maken er één boek van. Noemen we 'spannend en experimenteel proza'! En weer die lovende recensies! En ik heb net een uitzendkracht ingehuurd om van al onze boeken van 1979 een vervolgserie te maken. Series zijn helemaal hip dus waarom niet?
- Ik blijf toch een gevoel van verlakkerij overhouden.
- Verlakkerij is als je iets stiekem doet. In het colofon van Woudlust staat met kleine letters: Dit boek is eerder uitgegeven in 1973. Tegenwoordig zetten we het schaamteloos op de cover: 'Dit is een gerecyclede roman!' Klanten vinden dat fantastisch. Anders had weer een schrijver maandenlang stroom lopen trekken voor zijn matige roman, dat besparen we ons nu als mensheid.
- Waar ligt uw grens?
- Nergens, denk ik.
- Nergens?
- Zolang tijd verstrijkt zal het concept blijven werken. Sommige romans kunnen misschien wel acht, negen keer over de kop. Dat had Marcel d’Heer in 1973 eens moeten weten! Jammer toch dat hij doodziek op bed ligt.
- Ik dank u vriendelijk voor uw bezoek en uw schaamteloosheid.
- Met principes betaal je geen huur hè.

DE MODERNE BIBLIOTHEEK

- Ik vraag me gewoon af: is de bibliotheek hier wel de juiste plek voor?
- Ik weet dat mensen er misschien moeite mee hebben maar wij moeten met onze tijd meegaan.
- Is dit de juiste weg?
- Luister, Frans, over elke nieuwe weg twijfelen mensen. 

- Ook over deze?
- Een nieuwe weg is nieuw, daarom heet het nieuwe weg.
- Prachtig gelakt nieuw open asfalt beton, daar rij ik graag op.
[ korte stilte ]
- Dank voor je bijdrage, Henk.
- Frans, vertel, wat zijn nu precies je bezwaren? We hebben deze meeting speciaal voor jou belegd.
- Kijk, Charles, het gaat mij wel wat ver nu.
- Leg uit.
- We verleggen alsmaar de grenzen van onze ethiek. Dat is sinds we begonnen met die datingtoestand. Waar gaat het heen? Dat vraag ik me af.
- Die datingtoestand noem je dat… Ik zie alleen successen. Massaal werd ie gedownload, die app, kon ik voor een schijntje laten maken. Ze hoefden alleen maar een lidmaatschap bij de bieb te nemen. We hadden in een klap vijf keer meer abonnees. Eindelijk een makkelijk sluitende begroting.
- Die datende mensen gingen vooral kletsen in hoekjes. Al dat geklets, ongelooflijk, het ging over alles behalve boeken.
- Dat was ook het doel, hè.
- Toch moet een bibliotheek het van zijn stilte hebben. Soms moest ik wel vijftig keer per dag al die blind daters manen om het stiller aan te doen.
- Toen hebben we dat geluidssysteem ontwikkeld.
- Je bedoelt dat je op een knop kon drukken en op tien plaatsen in de bibliotheek ‘Sssttt…’ hoorde.
- Hielp het? Eerlijk?
- Ja, Charles, het hielp, hoewel niet voor dat oude dametje dat bij de streekromans stond en begon te gillen.
- Daar heb je ambulances voor.
- Het liep wel steeds meer uit de hand. Na een paar weken zag ik ineens dat stel tongzoenen bij de Filosofie-afdeling. En zij waren niet de enigen. Allemaal kussen bij Filosofie. Dat was toen je die reclamecampagne ‘Kussen bij Kant’ in de lokale krant had laten plaatsen zonder bij ons na te vragen, Charles.
- Marketing gedijt alleen bij onafhankelijkheid. Ik wist ook niet dat mensen het zo letterlijk gingen nemen maar mond-op-mond-reclame werkte zelden beter, haha.

- En waren die online-meetups in onze bibliotheek nou echt nodig? Zestig stelletjes die ineens binnenstormden en overal begonnen te zoenen. Ik heb toen echt een paar keer moeten huilen.
- Wat jij vreselijk noemt, vond ik het grootste succes tot nu toe! We wilden aandacht, we wilden meer jongeren, en we kregen ze. Massaal! En dat allemaal dankzij een post op facebook op een vrijdagmiddag!
- Ze staken alleen hun neus in andermans gehemelte in plaats van in de boeken.
- Ik weet niet hoe jij kust, Frans, haha... Alle gekheid op een stokje: ik snap jouw probleem echt niet, Frans. Dat heb ik toen ook tijdens de vergaderingen gezegd. Onze doelen werden steeds behaald: meer inkomsten, meer jongeren, meer abonnees, Je kunt geen succes hebben zonder af en toe oogjes dicht te knijpen.
- Die meetup-golf was nog tot daar aan toe, maar ik werd pas echt verdrietig toen we zestig procent van de bibliotheek weg deden voor ‘loungeplekken’ met een bar? Ik snap nog steeds niet dat ik de enige was die tegen stemde.
- Omdat die boeken stonden stof te happen. Dat weet jij ook wel. En die verbouwing kostte niets! Slopen van een paar boekenkasten. Een koffiemachine die we voor twee tientjes bij een faillissementsverkoop op de koop tikten. Een paar zitzakken van de kringloop. Netto resultaat: meer dan duizend bezoekers per dag. Pér dág, Frans! Die hadden we vroeger niet eens per jaar!
- Een bibliotheek is er voor boeken, niet voor koffie.
- Anders had het wel koffieotheek geheten.
[ iedereen kijkt Henk aan ]
- Ik bedoel, Charles, het gaf mij echt een identiteitsprobleem.
- Dat is goed.
- Hoezo?
- Dat betekent dat dit een geslaagde manier van branding is.
- Ik begrijp niet wat je zegt.
- Dat blijf ik je maar zeggen: jij beseft niet dat de bibliotheek hoort bij de twintigste eeuw. Dit is de bibliotheek tegenwoordig: iets waar je komt om omringd te zijn door boeken. Uit onderzoeken blijkt dat mensen dolgraag omringd worden door boeken. Ze willen ze alleen niet lezen.
- Waarom, in vredesnaam, willen ze dan ook copuleren bij boeken?
- Dat heb ik tijdens mijn presentaties onlangs toch duidelijk aangegeven. Het geeft een intimiteit die ze thuis niet meer voelen want daar hebben ze geen boekenkasten meer. En sinds wij een week geleden die mogelijkheid hebben, staan de rijen tot om de hoek, waar of niet waar?
- En jij denkt dat we ons nog steeds ‘een bibliotheek’ mogen noemen? Zijn we niet een boekenbordeel geworden?
- Mensen kunnen nog steeds boeken lenen.
- Dan moeten ze wel langs al die hoekjes waar mensen achter rode gordijnen liggen te copuleren.
- Daarvoor krijgen ze die oordopjes van ons. En dat zijn echt uitstekende kwaliteit oordopjes.
- Maar het idee!
- Naast deze vergaderzaal zitten mensen misschien ook wel te copuleren, dat weten we toch ook niet.
- Ach… Ik… ik… Het is gewoon niet juist, verdomme! Maaike, jij hebt nog niets gezegd tijdens deze meeting. Jij bent hier de langst dienende. Wat denk jij ervan?
- Ik eh, ik copuleer ook liever dan dat ik boeken lees.

GEEN TIJD VOOR BOEKEN SCHRIJVEN

- Bij ons in de studio schrijver Don Vrolik. Welkom, Don.
- Dank, Bert!
- Hoe voel je je?
- Beetje overwerkt.

- Overwerkt? Dat is wel een beetje wonderlijk. Want als ik mij niet vergis heb je nog nooit een boek geschreven.
- Dat gaat voorlopig ook niet gebeuren.
- Waarom dan niet?
- Geen tijd voor!
- Kun je dat misschien toelichten, Don?
- Bert... Jij interviewt schrijvers al sinds de jaren tachtig, toch?
- Ik loop al een tijdje mee, ja.
- Voor jou ben ik misschien een lui modern schrijvertje. Toch? Zeg maar eerlijk? Ik schrijf immers geen boeken. Maar ik zal je wat vertellen...
- Graag, vertel!
- Ik ben van tien uur 's ochtends tot vier uur 's nachts bezig met schrijven.
- Oh la la.
- Kijk je van op hè.
- Dat is zo tegenstrijdig als een kromgetrokken liniaal, zoals Belcampo graag plachtte te zeggen.
- Het begint als ik opsta en koffie heb gezet met een post op Facebook. Ik moet elke dag diep nadenken om iets origineels aan mijn publiek te kunnen bieden. Ik heb hoge standaarden! Zoals vanochtend, toen schreef ik: 'Wasgoed is het pas als het schoon aan het rek hangt.'
- Ah, een soort praktische Lucebert.
- 11.000 likes. Mijn topper is toen ik schreef: 'Een martelaar is het enige beroep dat je pas wordt als je niet meer leeft.' 37.000 likes. Als ik minder dan 5.000 likes scoor, doe ik iets fout.
- En dan?
- Ik neem een snelle douche en terwijl ik dat doe denk ik na over mijn 'espressoroman'. Dat betekent een verhaal in de tijd dat je een espresso drinkt. Die spreek ik in tijdens het douchen op mijn waterdichte telefoon, en die publiceert dat automatisch op mijn site, en nog een paar sites, zoals Wattpad en Fictionpress. Tijdens het afdrogen regenen de eerste comments al binnen.
- Ecriture automatique?
- Me reet veeg ik af met dit soort termen. Ik doe wat ik denk dat ik moet doen.
- En dan? Hapje eten?
- Mocht ik willen! Ik krijg dan twee behoeftes: het toilet bezoeken en een twitterbericht de wereld insturen. Die doe ik dan ook tegelijk. Elke tekst is literatuur want meningen of gevoelens vind ik te banaal. Ik verwacht minimaal 250 retweets. Laatst was ik verkouden, had ik er maar 180. Je merkt dan meteen het verschil.
- Wanneer eet je dan?
- Je maakt je wel zorgen hè.
- Noem het vaderlijk instinct.
- Ik sla meestal mijn lunch over.
- Zonde.

De laatste Instagrampost van Don Vrolik.

- Dat komt omdat ik dan op een bepaalde manier 'high' ben als ik mijn echte werk ga doen - dat maakt het meestal veel beter.
- En wat is je echte werk?
- Nou ja, ik ben natuurlijk vlogger, blogger. En tegenwoordig ook clogger. De afvoer van de wasbak zit namelijk verstopt.
- Dat vloggen, ik heb nooit begrepen wat dat is.
- Ik ga de straat op, film wat ik zie, praat met mensen, haal ze uit hun comfortzone, stel brutale vragen, monteer dat thuis tot een klein filmisch meesterwerkje, al zeg ik dat zelf...
- Je bedoelt je YouTubekanaal?
- 125.000 abonnees momenteel.
- Dat kanaal is opgedragen aan Shakespeare. Waarom?
- De filosofie van zijn stukken hebben me diep geraakt toen ik mijn eerste vlog maakte over de kleur van mijn puistjes.
- En wanneer blog je dan?
- Zal wel rond acht uur 's avonds zijn, denk ik.
- Nog niet gegeten, neem ik aan?
- Ik drink alleen maar de hele dag kamillethee, altijd met drie scheppen suiker. Ik doe dan ook twintig minuten handstand, stijgt het bloed naar mijn hoofd. Wat ik dan schrijf, tja, al zeg ik het zelf, is geniaal. Ik heb geen idee wat ik schrijf, maar mijn blog staat bij de top tien van gereblogde blogs, dus ik moet wel iets goeds doen.
[ kijkt op horloge ]
- Je moet er weer vandoor? Ach, wie schreef dat ook al weer: Het euvel van de jeugd / geen tijd om de tijd om zich heen te slaan als een rode winterdas / zulk plezier is niet aan hen besteed. Was het Pierre Kemp?
- Mijn instagrammoment is het hoogtepunt van mijn artistieke dag. Met zware filosofische gedachten bewerk ik op speelse manier ordinaire foto's. Ongelooflijk succesvol ben ik daarmee, al zeg ik het zelf. Ik heb intussen 71.000 volgers.
- En daarna ga je eten?
- Rond middernacht eet ik een soepje. Als ik tijd heb.
- Vandaar dat je er zo goed uitziet.
- Dat vind ik nou weer zo'n typisch seksistische reactie. Ik weet dat ik een atletisch lichaam heb op mijn tweeëntwintigste, en natuurlijk onderhoud ik het ook door een dag per week op te offeren aan het fitnesscentrum, maar ik wil beoordeeld worden op mijn prestaties, net als andere schrijvers.
[ staat op ]
- Sorry, Bert, ik wil je in bescherming nemen, ik weet niet hoe fanatiek mijn fans - of mijn toekomstige fans natuurlijk - zijn. Je bent duidelijk nog niet klaar om mij te interviewen, al zeg ik het zelf. Misschien moet je met pensioen. Boeken begon je over. Boeken! Literatuur is tegenwoordig allesbehalve boeken!
- Het leven van een moderne schrijver is zwaar.
[ handen schudden ]
- Tot ziens, Bert.
- Tot ziens, Don.
[ Don loopt weg ]
- Eh, dit was Don Vrolik, een van de populairste schrijvers van dit moment. Dank voor uw aandacht. Volgende week is Martin Hamersman onze gast, de schrijvende loodgieter die ons gaat vertellen hoe hij al zijn romans onder de gootsteen heeft geschreven.

ARTHUR JAPINIFICATIE VAN DE LITERATUUR

- Alles is zó Arhur Japin tegenwoordig.
- Je vindt hem in elke boekenkast. En zijn kloons ook overal.
- De Arthur Japinificatie van de literatuur.
- Zo is dat.

- Japins stijl is dé trend momenteel. Chique, erudiet, intelligent, intuïtief, historisch, dramatisch. Er is geen concurrentie voor deze vorm.
- En hij heeft die stijl geperfectioneerd, eerlijk is eerlijk.
- Zijn schrijfstijl, zijn titels, bij wijze van spreken het aantal pagina’s.
- Lezers vreten ze op, die boeken van hem.
- Je denkt over nieuwe strategieën, nieuwe boeken, en je komt toch uit bij een boek dat als twee druppels water lijkt op een boek van Arthur Japin, dat hij geschreven had kunnen hebben, maar dan beter natuurlijk.
- Wist je dat we ze intussen punten geven?
- Ga weg.
- Een geärthurjapineerde vier. Dat zeggen we dan over een schrijver met uitstekende commerciële kansen. Scoort ie een twee, dan hebben we grote twijfels.
- Scoort er wel eens iemand een vijf?
- Nee.
- En hij zelf?
- Zelfs Arthur Japin zelf komt niet hoger dan een vier.
- Daar valt dan ook nog wel wat te winnen.
- Vinden wij ook.
- Moet je het hem vertellen.
- Hebben we ook gedaan.
- En?
- Da’s typisch Arthur Japin: een eigenzinnige romanticus.
- Bij uitgeverij Debroedere zijn ze nog verder gegaan.
- Hoezo?
- Hebben ze een keurmerk ontwikkeld.
- Ga weg.
- Op hun laatste roman, Poespas in het teloorgaande, staat een sticker geplakt met ‘Goud op de Arthur Japin-schaal’. Zilver en brons zijn ook al gesignaleerd, bij andere uitgevers.
- Dat is dan de Arthur Japinificatie in de praktijk.
- Wij hebben geëxperimenteerd met de Herman Koch-schaal.
- Ook een goed idee.
- Nee, werkte niet goed, mensen schreven ons mails om te vragen waar die schaal nou bleef.
- Voor je het weet denken ze dat ze meedoen aan een wedstrijd.
- Een keer hadden we een actie dat mensen een pan bij ons konden krijgen. Moesten ze in het boek het woord ‘pan’ omcirkelen, een foto maken en dat opsturen. We hadden driehonderd pannen. We kregen 61.800 mails.
- Dat waren een hoop teleurstellingen.
- Vooral voor de stagiair die de mails moest beantwoorden.
- Wat een domper.
- Het is allang goed. Die heeft nu zijn eigen bestseller geschreven. De zwanenzang van een oppergod.
- Maar… die ken ik! Waarvan ook alweer…
- Van een geslaagde marketingcampagne. Een perfecte kopie van een perfect origineel. Duidelijk een geärthurjapineerde vier. Je weet bij voorbaat al: dit gaat duiten opleveren.
- Werd hij niet in de Republiek der Letteren...
- Inderdaad…
- …de nieuwe Arthur Japin genoemd?
- De veertiende nieuwe Arhur Japin als ik dan de tel goed heb bijgehouden.
- En de oude schrijft ook nog steeds.
- Hij lijkt soms minder op zichzelf dan de nieuwe Japins.
- Toch smult iedereen ervan.
- Behalve mijn buurvrouw dan.
- Wat leest zij?
- De nieuwe Edgar Haeldenback: Muts op een kanariepietje. En dat is...
- ...de nieuwe Céline.
- Als twee druppels water.
- En die Hermans-verfilming is ook weer een kopie van het origineel!
- Holy shit.
- De cirkel is rond!
- Ik drink altijd op ronde cirkels.
- Santé!

PORNO IS ZEG MAAR ECHT MIJN DING

- Dank dat je dit interview wilde doen. Je boek Porno is zeg maar echt mijn ding is een regelrechte bestseller. Ze vliegen de boekhandel uit. Nu al vierhonderdduizend stuks verkocht!

- En terecht.

- In het boek kijk je terug op je carrière als porno-acteur. 

- Niet helemaal juist.

- Wat dan?

- Ik zie mezelf als acteur in de liefdesindustrie.
- In de wat? Dat klinkt kolderiek.
- Ik speel alleen in de betere seksfilms. Erotisch drama. Meer beminnen, minder gymnastiek; meer gevoeligheid, minder prestatie. Zulke dingen zeggen jou vast niets maar ze bestaan wel degelijk. Salaris ligt ook veel hoger.

- Nou heb ik recentelijk ook een bestseller geschreven, Het nepnieuws-bijbeltje. Ik behoor ook tot de top van journalisten. We zijn wel een beetje aan elkaar gewaagd, denk ik zo.

- Alleen heb ik met veel meer vrouwen geslapen.

- Het is ook je beroep natuurlijk…

- Geloof me maar.

- Het is geen wedstrijd!

- Als je iets verliest, is het nooit een wedstrijd.

- Ehhrm... Terug naar het boek. Wat ik me afvroeg tijdens het lezen: hoe ga je om met schaamte? Want dat is wat ik zou doen als ik dit had geschreven, schamen, tjonge jonge, de ogen uit mijn oogkassen.

- Geen last van. Anderen schamen zich ergens voor. Ik niet. Ik schaam me nergens voor. Zo zit ik niet in elkaar.

- Moest dat nu echt op die achterkant, die close-up van de penis?

- Absoluut.

- Waarom?

- Ik wilde geen foto van mijn hoofd. Dat ben ik niet, dat is niet gepast. Ik als pornograaf wil mensen laten zien wie ik echt ben. 

- Een lul?

- Hoho, haha, zo enorm grappig deze meneer.

- Niet dus?

- Media benaderen seksualiteit altijd lacherig, daar kan ik niets aan veranderen.

- Snel op je pikkie getrapt?

- In topvorm vandaag.

- Ik vind mezelf gelukkig wel geestig. 

- Is er in elk geval iemand.

- In je boek ga je in op de veelzijdigheid van je beroep. Maar daar heb ik wel wat moeite mee. Want ik bedoel, is het werk van een porno-acteur… pardon, een acteur in de liefdesindustrie, niet enorm eenzijdig? Je prikt hem erin en...

- O ja, de media is inderdaad zoveel beter. 

- Die volg ik niet.

- Scoren, daar gaat het om als journalist. Hoe is dat anders dan mijn werk?

- Ik proef frustratie.

- Ik proef vooroordelen.

- Mijn pennenvruchten worden door de belangrijkste mensen in dit land gelezen.

- Mijn zaadlozingen door de belangrijke mensen ter wereld gezien.

- Journalisten zetten taboes op de kaart.

- Wij zijn een taboe.

- Touché. Valt dit interview nog te redden?

- Geen idee, ik ben hem aan het geven, niet aan het nemen.

- Zoals ook in je werk?

- Goed, daar kan ik wel om grinniken.

- Zullen we maar teruggaan naar je boek?

- Dat je niet hebt gelezen.

- Tuurlijk wel. Tot pagina 24.

- Nog zelfs minder dan ik had verwacht.

- Dat was toevallig ook mijn conclusie over het boek.

[ pauze ]

- Goed, laat ik maar de hamvraag stellen: waarom is porno dan echt jouw ding?

- Het gaat in de kern om liefde. Beweging, sensualiteit, schoonheid. Zoals een thriller is gericht op spannende prikkeling, een horror op griezelige prikkeling, een komedie op humoristische prikkeling, is een goed erotisch drama gericht op seksuele prikkeling. Het probleem, denk ik, is dat de artistieke kant van pornografie nooit zo is ontwikkeld als die andere kunstvormen - omdat het zo lang in een taboehoek heeft gezeten.

- Pardon? Pornografie een kunstvorm?

- Ooit gehoord van het Venusbeeldje van Willendorf? 

- Nee.

- Verbaast mij niets. Media en kennis: lastig duo. 

- Encore touché.

- De rien.

- Continuez-vous.

- Dat beeldje is 20.000 jaar oud. Je ziet een vrouw met duidelijke geslachtskenmerken. Porno toen porno nog normaal was, zeg maar.

- Ho, ho, ho, time-out. Nu moet ik toch wel ingrijpen. Verslaving, machtsmisbruik, geslachtsziekten, acteurs met geestelijke problemen. En dat is het topje van de ijsberg van de ellende in eh, dat wereldje.

- Als je verder dan pagina 24 was gekomen, had je dat kunnen lezen. Er zijn vreselijke uitwassen ja. Toen ik een keer toevallig een studio in liep waar opnamen voor fitness werden gemaakt, besefte ik hoeveel die twee op elkaar lijken. In beide gevallen komen er endorfinen vrij, is het lichamelijk, ga je ervan zweten en kunnen mensen er verslaafd aan raken. Alleen raakt niemand hysterisch van fitness.

- Dus porno is praktisch fitness, wil je zeggen.

- Volgens mij zeg jij dat en wil je dat ik dat zeg. 

- Je bent een moeilijk persoon om te interviewen, mag ik dat zeggen?

- Je mag van mij alles zeggen.

- Ook dat ik het een rotboek vond?

- Natuurlijk.

- Ik vind het een van de slechtste boeken die ik ooit heb gelezen. Een ongelooflijk vervelend, pretentieus prul.

- Ik vind dit een een van de slechtste interviews die mij ooit is afgenomen.

- James l’Amour, dat is toch geen naam?

- Ik héb tenminste een artiestennaam.

- En dan die titel, geript van een bekend boek, wie verzint dat nou?

- Had jij niet Het nep-nieuws bijbeltje geschreven?

[ pauze ]

- Zeg, raar idee misschien, maar heb jij volgende week tijd voor een schermduel? Alleen als je het leuk vindt.

- Je weet hoe pijnlijk nederlagen zijn? Want dat is wat je gaat ervaren.

- Ik heb je al afgedroogd tijdens dit interview.

- Misschien kun je de handdoek dan op Marktplaats zetten, verdien je nog eens wat.
- Oei! Touché encore. Nog een biertje?
- Vooruit maar.

VIJFTIEN JAAR UITGEVEN

- Ik voel me een beetje verlegen, mensen. Zo’n leuke groep mensen rondom mijn uitgeversbureautje… En dan die mooie taart en de bloemen… Erg lief dat jullie aan mijn jubileum hebben gedacht jongens. Ja ja, vijftien jaar uitgever… Er is veel veranderd. Zoveel…

- Goed, ik ga nu even een naam droppen. Joris Pasterhoef. Joris motherfucking Pasterhoef. Ja ja, dat is een naam die we lang niet meer hebben gehoord. Kent iemand hem nog?

[ gebrul van achteraan ]

- Ha uiteraard is dat Hein. Uiteraard, want jij werkt hier al sinds de holbewoners…

[ gelach ]

- Afgezien van jou dus kent niemand hem. Dat is begrijpelijk… en ook wel tragisch. Joris Pasterhoefs Globale inzinking was een boek dat ik als kersvers uitgever onder ogen kreeg. Ik was meteen verkocht. Wat een geluk! Een fonkelscherpe diamant van proza. Een polder-ulysses noemde ik het ook wel. Het roerde mijn emoties aan alle kanten! Ik wist meteen: als iets je zoveel doet, moet het anderen ook veel doen. Na een paar heftige vergaderingen met de redactie, Hein herinnert zich die nog wel, heb ik de helft van het budget van dat jaar gebruikt voor de promotie van dat boek.

[ pauze, slok water ]

- Ik was nog maar een midtwintiger in het heilige jaar 2000. Het jubeljaar! Voor ik mijn baan aannam heb ik flink door Europa gereisd, onder andere met een verblijf van twee weken in Rome. Ik raakte daar geïnspireerd. Een gevoel van heilige inspiratie: maak waar je zelf gelukkig van wordt! Je emoties, die zijn je gids in je beslissingen. Het werd me op slag duidelijk. Vandaar dat plaatje van de Via Veneto daar aan de muur. Om mij daar steeds weer aan te herinneren.

[ kuchje ]

- Globale inzinking was een wijze, wijze les. Ik was werkelijk apetrots toen het boek eindelijk in de winkel lag. Prachtige cover! Voortreffelijke pr-campagne! Het boek deed alleen niets. Verbazingwekkend om mee te maken. Je kunt mensen niet dwingen om iets te kopen. Ook al vind je zelf dat ze dat wel hadden moeten doen. Later zei een marketingfiguur tegen me dat het kwam door het woord 'inzinking'. Commercieel onaantrekkelijk. Daar had ik nou nooit aan gedacht. Gelukkig niet want die titel hoorde erbij. Het hielp de verkoop ook niet dat Joris sociaal een ongemakkelijk man was die voor geen goud bij een praatprogramma wilde aanschuiven. Hoe ik hem ook smeekte, hij zei dan dat het boek het werk moest doen. Die mythe leeft wel meer bij schrijvers. Want het boek doet het werk pas… als je door een praatprogramma tot schrijver bent uitgeroepen!

[ hier en daar ongemakkelijk gegiechel, hij schraapt zijn keel ]

- Globale inzinking eindigde in de ramsj. Zo jong als ik nog was, besefte ik dat ik hier niet voor mezelf de baas was. Ik ben immers hier verantwoordelijk voor ruim twintig banen. Ik heb een paar oude rotten uit het vak de hemd van het lijf gevraagd. Ook economen, boekhouders, marketeers. Volgens hen waren de mooie tijden allemaal afgelopen. Ze voorspelden allemaal een neergang.

[ stilte ]

- Dus eh, we moesten het over een andere boeg gaan gooien. Je wilt als uitgever iets wat meer mensen aanspreekt en bovendien herhaald kan worden. Zo kan je uitgeverij op termijn overleven.

- Daphne Sinjaps.

- Juist, dank je Karen. Wie herinnert zich de tweede?

- Olav Prenquist.

- Dank je, Michel. Degelijke schrijvers die degelijke romans maakten. Sterk in media-optredens. Namen die niet meer uit de literatuur weg te denken waren. Gele vis, de pre-literaire thriller van Prenquist en Terras in Bagdad van Sinjaps waren twee goedlopende titels. Ik denk dat Gele vis wel tien keer zo goed verkocht als Globale inzinking. Als je het aan mij vraagt… maar dat doet gelukkig niemand haha... was Pasterhoefs roman juist tien keer zo goed.

[ slok wijn, gaat verzitten ]

- En toen konden we in elk geval weer even ademhalen. De uitgeverij was gered. Voor vijf jaar teerden we telkens op nieuwe romans van Prenquist en Sinjaps. Na vijf romans was de magie uitgewerkt bij beiden. Het was in de eerste plaats al niet zo geweldig maar de boeken verloren toen elke vorm van oorspronkelijkheid. We maakten ons zorgen, weet je nog, Hein? Diverse brainstormsessies gedaan - tot na middernacht met veel wijn en bier kan ik me herinneren - en we zagen in dat we gewoon meer moesten verkopen. Gewoon meer verkopen! Als een autoverkoper leren denken! Herinneren jullie nog die consultant die dat zei? Ik wilde toen pas voor het eerst erkennen dat het gevoel van de klant belangrijker is dan de kwaliteit van het boek. Maar ik leerde eraan te wennen.

[ kuchje ]

- Ik ben al op de helft van mijn verhaal hoor!

[ gelach]

En toen... Derk Asterman. Die herinneren jullie je vast nog wel. Bijzonder vlotte schrijver. Had niet meer dan twee weken nodig om een heel redelijk - en ook modieus - verhaal te schrijven. Knap hoor. Iets maken wat zo gemiddeld was als gemiddeld maar gemiddeld kan zijn! Als Jon Bestevaer, Ricardo Soet, Irina Klankovskaja en Geoff Vox (mijn eigen vondst) schreef Asterman drie jaar lang het een na het andere boek. Zelf kon hij eigenlijk geen origineel verhaal verzinnen maar hij kon heel goed 'in opdracht' schrijven. Volgens mij schreef hij negentien boeken in totaal. Bestevaer was van hardcore drama met tragische ziektes en zo. Soet schreef over de relevante thema's van de Zuid-Afrikaanse maatschappij. Klankovskaja was er voor de vrouwelijke, empathische blik op de wereld (uit Letland hadden we bedacht). En Vox maakte spannend Brits moorddrama. Allemaal Asterman! Er verscheen zoveel, niemand checkte of die schrijvers daadwerkelijk bestonden. Hij verdiende goed, natuurlijk, maar wie vooral goed verdiende was onze uitgeverij!

[ stilte ]

- Een pijnlijk punt. Achteraf had ik jullie natuurlijk moeten uitleggen dat onze topschrijvers in feite een schrijver was. Ik kan de tijd niet terugdraaien. Men maakt fouten.

[ pauze ]

- Maar we werden wel de derde grootste uitgeverij van het land!

- Spijtig dat Derk toen stierf aan een hartaanval.

- Ja, Margriet, dat was inderdaad zo. Een lastig parket voor ons: vier topschrijvers vielen tegelijk weg. Ik koos toen zelf voor openheid en gaf een onthullend en omstreden interview in het Boekblad. Dat kwam in alle kranten… De VN met een vernietigend stuk waarin we ‘literaire criminelen’ werden genoemd. Die ene lezeres uit Doorn die ons aanklaagde omdat ze al die tijd dacht dat Irina Klankovskaja een vrouw was en zich ‘aangetast voelde in haar integriteit’. De rechter trapte er gelukkig niet in. Er is niet zoiets als negatieve publiciteit maar onze reputatie viel ten gronde. Moeilijke tijden! Maar de meesten van jullie bleven me trouw!

[ applaus ]

- En we zijn weer helemaal terug! Anderhalf jaar geleden, precies op het juiste moment, kwamen we met Lekker kussen op de markt, de pornografische roman van ‘Ana’. Jullie weten allemaal dat het boek voor tja, een habbekrats, is geschreven door een schrijverscollectief in Hanoi. Ik heb geleerd van het Astermanfiasco en heb toen open kaart gespeeld. Jullie stelden vragen over mijn reisjes naar Vietnam. Ik ging er wel tien keer per jaar heen. Begrijpelijk. Het heeft zich wel terugverdiend. De rechten zijn in veertig landen verkocht. Lekker kussen - die titel had ik zelf bedacht zeg ik er met enige trots bij - heeft ervoor gezorgd dat we eindelijk de komende vijftien jaar geen problemen met het budget zullen hebben!

[ applaus ]

- En dat brengt me bij het laatste punt. Ik heb besloten een nieuwe stap te gaan maken. Ik word autoverkoper in Delfzijl.

[ stilte ]

- Hein neemt de taken van mij over als interim tot er een nieuwe uitgever is gevonden.

[ kreetjes van ontzetting ]

- Ga je echt bij ons weg?

- Ja, Karin, mijn jubileum is tegelijk mijn afscheid. Maar als blij man ga ik weg. Het zal even wennen worden, van de grachtengordel naar Delfzijl, maar ik heb er ongelooflijk veel zin in! Ik heb echt het gevoel dat ik ga doen wat ik altijd al had willen doen!

[ ontzetting, rumoer, hij schraapt zijn keel, stilte keert terug ]

- Ik weet zeker dat mijn opvolger er iets moois van zal maken. We zijn maar pas net aangekomen bij de pornografische roman! Wie weet hoe ver we nog kunnen afdalen! Tijden veranderen! Nieuwe uitdagingen! Maar eerst iets wat nooit verandert: het eten van een heerlijk stukje appeltaart! Aanvallen!

[ aarzelend maar steeds meer toenemend applaus ]